KOMOSA RYŻOWA (QUINOA)
W Ameryce Południowej uprawiana była już 5000 lat temu („złoto Inków”, „matka zbóż”), w Europie dopiero od niedawna zyskuje na popularności.
Komosa ryżowa, podobnie jak gryka, jest pseudo zbożem – należy do rodziny komosowatych, tak jak popularna w zielarstwie komosa biała, szeroko rozpowszechniona na naszych łąkach. Jest zbożem dość odpornym na niekorzystne warunki środowiskowe i niewymagającym, jednak uprawa komosy ryżowej w Polsce jest ograniczona ze względu na krótki okres wegetacji, który uniemożliwia owocowanie.
Z mąki komosy ryżowej produkuje się pieczywo, makarony, płatki śniadaniowe, musli czy polentę. Ziarna i kiełki można dodawać do zup lub sałatek i dań głównych. Nadaje się również do ciast, przekąsek czy deserów.
Charakterystyczna dla komosy ryżowej jest bardzo wysoka zawartość białek (12–22%), co stawia ją bardzo wysoko wśród roślinnych źródeł tego składnika. Ponadto skład aminokwasowy ziaren komosy jest unikatowy dzięki wysokiej zawartości lizyny i aminokwasów zawierających siarkę: metioniny i cysteiny (te ostatnie zwłaszcza są bardzo cenne dla prawidłowego wyglądu skóry, włosów i paznokci). Dlatego komosa bywa zaliczana do produktów zawierających białko pełnowartościowe, tak jak produkty zwierzęce. Korzystną cechą komosy jest brak glutenu, dzięki czemu jest doskonałym, wartościowym produktem wzbogacającym dietę bezglutenową.
Ziarna komosy są bogate w tłuszcze nienasycone, głównie omega 3.
Skrobia stanowi ok. 50% masy ziaren, błonnik – nawet do 6%.
Zawartość witamin z grupy B w nasionach komosy jest zbliżona do ich poziomu w innych roślinach zbożowych. Uwagę zwraca natomiast wysoka ilość witaminy E, niemal dwukrotnie wyższa niż w nasionach pszenicy czy żyta. Ponadto, ziarna komosy są dobrym źródłem kwasu foliowego oraz wapnia, magnezu, fosforu, manganu, miedzi, cynku, potasu i żelaza. Większość pierwiastków magazynowana jest w postaci związanej z inozytolem, który ma właściwości chelatujące i antyoksydacyjne.
Nasiona i kiełki komosy są dobrym źródłem związków przeciwutleniających, co ma znaczenie w zapobieganiu zmianom degeneracyjnym w organizmie, a także chorobom przewlekłym jak choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca czy nowotwory. Szczególnie dużo jest tzw. flawonoidów, więcej niż w większości owoców i warzyw, a inne zboża nie zawierają ich wcale.
W ziarnach komosy znajduje się dużo saponin, związków o charakterze anty odżywczym, które mają działanie przeciwzapalne i antybakteryjne, ale mogą mogą też wpływać – hamująco lub pobudzająco – na procesy trawienne i wchłanianie składników odżywczych.
dr n.med. Elżbieta Trafalska
Zakład Higieny Żywienia i Epidemiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
