Jak nauczyć dbałości o to, co w dzieciństwie i wczesnej młodości wydaje się dane na zawsze i najczęściej nie wymaga specjalnej troski i starań ?
Epidemia chorób dieto-zależnych, bezpośrednio związanych z żywieniem i stylem życia, takich jak otyłość, cukrzyca czy choroby serca, zmusza nas do szukaniamożliwości kształtowania zdrowych nawyków u dzieci od pierwszych lat życia.
W Hiszpanii dieta śródziemnomorska przestała dominować, a choroby krążenia są na pierwszym miejscu wśród przyczyn zgonów. Ekonomiczne skutki odejścia od diety, uznawanej za jedną z najzdrowszych, są katastrofalne. Koszty opieki zdrowotnej związanej z chorobami dieto- zależnymi ocenia się w Hiszpanii na 7 mld Euro.
Polska dieta nigdy nie była uznawana za szczególnie zdrową. Dzisiaj dodatkowo nadmiar żywności jest naszym wrogiem, a skutki nadmiaru i „śmieciowego” jedzenia odczuwamy w nie mniejszym stopniu jak reszta Europy.
O prewencyjnym znaczeniu dla zdrowia i konieczności stosowania zróżnicowanej, zbilansowanej diety mówi się i pisze wiele, ale, sądząc po stanie zdrowia populacji, nie jest ona w powszechnym użyciu. Czy i jaka wiedza na ten temat funkcjonuje w przeciętnej, polskiej rodzinie?
Zbilansowana , zrównoważona dieta nie jest pojęciem jednoznacznym, dokładnie określonym , dla wszystkich jednakowym. Takie czynniki jak wiek, płeć, środowisko ,sposób życia, aktywność odgrywają zasadniczą rolę. Dlatego, dla większości z nas, zróżnicowana, zbilansowana dieta jest pojęciem znanym ale enigmatycznym. Pozornie zrozumiałym, ale z powodu braku odpowiednich nawyków, trudnym do praktycznego, intuicyjnego stosowania.
Zmiany jakie obecnie zachodzą w ciągu jednego pokolenia, drastycznie zmieniły i zmieniają wiele aspektów życia, a to powoduje, ze tradycja żywienia wyniesiona z domu często nie odpowiada faktycznym potrzebom skorelowanym ze stylem życia.
W dzisiejszym świecie trzeba nauczyć się łączenia wielu informacji i wiedzy na temat potrzeb własnego organizmu. Taka umiejętność pozwala na właściwe bilansowanie diety oraz na świadome , przemyślane wybory jedzeniowe.
Wiek przedszkolny to czas przyswajania przez dzieci zwyczajów i sposobów zachowań. Główną odpowiedzialność za ich odżywianie ponosi środowisko rodzinne. Badania dowodzą, że dzieci, które otrzymują co najmniej jeden główny posiłek tradycyjnie a więc „w rodzinie” mają zmniejszone ryzyko otyłości i lepsze zdrowie fizyczne i psychiczne. Z drugiej jednak strony , my dorośli, mniej lub bardziej świadomie, popełniamy mnóstwo błędów w zakresie żywienia, a dzieci powielają nasze, nie zawsze pozytywne, sposoby zachowań, w tym jedzenioholizm, a więc kompulsywne „zajadanie”, lub coś przeciwnego: obsesyjną dbałość o wygląd prowadzącą, szczególnie u młodzieży, do zaburzeń łaknienia. Środowisko rodzinne odpowiada również za kształtowanie nawyków konsumenckich u dzieci.Zachowania konsumenckie dorosłych często sprawiają wrażenie, że ich zdrowiem rządzi marketing i reklama. Odbiega to niestety od wzorca europejskiego konsumenta :
Preambuła do Rozporządzenia (UE) 1924/2006 w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności przyjmuje za punkt odniesienia tzw „przeciętnego konsumenta”, który jest odpowiednio poinformowany, spostrzegawczy i ostrożny, potrafi dokonywać świadomych wyborów w oparciu o posiadaną wiedzę. Obowiązkiem każdego społeczeństwa jest wychowanie konsumenta, który spełnia tą definicję -tak, aby umiał wybierać z oferty rynkowej to co w danych warunkach jest dla niego dobre czytając ze zrozumieniem przeznaczone dla niego informacje. Idealny „przeciętny konsument” nie jest podatny na reklamy i nie ulega modom- również w żywieniu.
Proces kształtowania konsumenta odpowiadającego definicji wymaga aby edukacja w zakresie zasad odżywiania i zdrowych zachowań łączyła wszystkie etapy kształcenia i dotyczyła wszystkich generacji. Etapem kluczowym dla nabywania zdrowych zwyczajów i przyzwyczajeń jest jednak okres przedszkolny. Amerykański kardiolog Valentin Fuster , autor „Maleńkiej nauki o zdrowiu”, twierdzi, że wielu jego dorosłych pacjentów uniknęłoby ciężkich chorób serca gdyby, już w dzieciństwie, zmieniło podejście do odżywiania i wdrożyło parę prostych zasad zdrowego życia. Profesor Fuster niestrudzenie realizuje swoją misję edukacyjną poprzez książki i programy dla dzieci w Hiszpanii i Stanach Zjednoczonych. Obecnie ukazała się polska edycja „Maleńkiej nauki o zdrowiu” gdzie w niebanalnej, ciekawej formie dzieci otrzymują wskazówki jak żyć w zdrowiu.
Wykształcenie odpowiednich nawyków i smaków w dzieciństwie oraz intuicyjna znajomość potrzeb własnego ciała ( jak zadziwiająca, intuicyjna obsługa komputera u małych dzieci) daje takie możliwości i nadzieję na uniknięcie, zapowiadanej przez niektórych, apokalipsy otyłości we współczesnym świecie.
Dobre nawyki zaszczepione u małych dzieci to większa gwarancja osiągnięcia celów: zdrowsze i pełniejsze życie, zdrowsze społeczeństwo, skuteczna walka z otyłością i chorobami cywilizacyjnymi (choroby układu krążenia, cukrzyca). Działania, podejmowane w tym zakresie to nie tylko wypełnienie obowiązku w stosunku do następnych pokoleń. To także podejście czysto ekonomiczne i racjonalne z punktu widzenia opieki zdrowotnej i stale rosnących kosztów leczenia chorób, których źródłem są nasze powszednie zaniedbania i złe nawyki żywieniowe.
Katarzyna Wójcicka
Przewodnicząca Rady Eksperckiej KRSIO (Krajowa Rada Suplementów i Odżywek)
